Bài thuốc Lục vị
Bài thuốc hay “Lục vị” và “Bát vị” – hai bài thuốc chính điều trị thủy hỏa tiên thiên.
Học thuyết thuỷ hoả hay là học thuyết tâm thận do Hải Thượng Lãn Ông xây dựng nên. Trên cơ sở đó Ông đưa ra phương pháp trị liệu “Giáng tâm hoả, ích thận thuỷ” làm phương châm điều hoà 2 quá trình “thuỷ hoả”, lập lại cân bằng âm dương, làm tiêu tán bệnh tật. Với phương châm đó Hải Thượng Lãn Ông đã sử dụng thành công 2 bài thuốc cổ phương: lục vị và bát vị để bổ thuỷ, bổ hoả; đồng thời ông là người đã sử dụng pháp biến phương tinh thông từ bài thuốc này để điều trị hơn 50 chứng và bệnh.
1. Thành phần
Bài Lục vị: bài "Bát vị" bỏ đi 2 vị phụ tử, nhục quế còn lại 6 vị gọi là bài "Lục vị"
- Thục địa 24g
- Sơn thù 12g
- Sơn dược 12g
- Phục linh 9g
- Trạch tả 9g
- Đan bì 9g
Thành phần bài thuốc lục vị
Cách dùng
Tán thành bột mịn, trộn với mật ong và vo thành viên, kích thước bằng hạt ngô đồng. Uống lúc bụng đói, hòa tan ba viên với nước ấm.
Nguồn gốc
Một hôm, có một thầy thuốc cầm đơn thuốc mà Tiền Ất kê ra, hỏi: “Tiền Thái y, đối chiếu với thang thuốc mà Trương Trọng Cảnh viết trong Kim quỹ yếu lược, thang thuốc này của ngài hình như kê thiếu hai vị, có phải ngài quên kê?”. Tiền Ất cầm đơn thuốc xem lại một lần, rồi giải thích: “Thang thuốc Trương Trọng Cảnh kê là dùng cho người lớn. Trẻ em dương khí đầy đủ nếu cho uống Nhục quế và Phụ tử có thể bị chảy máu cam, cho nên tôi bỏ hai vị thuốc nóng này đi”.
Trích từ "Tiểu Nhi Dược Chứng Chân Quyết - Quyển Hạ Chư Phương": "Trị thận khiếp thất âm, nhân khai bất hợp, thần bất túc, mục trung bạch tinh đa, diện sắc bạch đẳng phương."
Chủ trị
Chứng thận âm hư. Đau lưng, mỏi gối, chóng mặt, hoa mắt, ù tai, điếc tai, mồ hôi trộm, di tinh, tiêu khát, cốt chưng triều nhiệt, nóng lòng bàn tay bàn chân, khô lưỡi, đau họng, răng lung lay, đau gót chân, tiểu tiện không thông, cũng như trẻ em thóp không liền, lưỡi đỏ ít rêu, mạch trầm tế sác.
Công dụng
Tư âm bổ thận. Tức là ý của Vương Băng: "Tráng thủy chi chủ, dĩ chế dương quang".
Ứng dụng
1. Đây là phương thuốc cơ bản để điều trị chứng thận âm hư. Điểm chính để chẩn đoán và điều trị là đau lưng, mỏi gối, chóng mặt, hoa mắt, khô miệng, đau họng, lưỡi đỏ ít rêu, mạch trầm tế sác.
2. Nếu âm hư mà hỏa vượng, thêm tri mẫu, huyền sâm, hoàng bá để tăng cường tác dụng thanh nhiệt giáng hỏa; nếu kèm tỳ hư khí trệ, thêm tiêu bạch truật, sa nhân, trần bì để phòng ngừa khí trệ tỳ.
3. Các bệnh như viêm thận mãn tính, cao huyết áp, tiểu đường, lao phổi, lao thận, cường giáp, viêm võng mạc trung tâm, xuất huyết tử cung chức năng không rụng trứng, hội chứng mãn kinh thuộc chứng thận âm hư đều có thể áp dụng với sự điều chỉnh liều lượng.
Phân tích: Phương thuốc này dựa trên nguyên tắc tam bổ, tam tả: 3 vị mang tính bổ là thục địa bổ thận âm, sơn thù du bổ can, hoài sơn bổ tỳ; 3 vị mang tính tả là phục linh tả tỳ, trạch tả tả thận thủy, mẫu đơn bì tả can. 3 vị tả được xếp sánh đôi với 3 vị bổ, để cùng tác dụng vào 3 tạng can, tỳ, thận. Việc sử dụng từng cặp thuốc, vừa bổ, vừa tả như vậy, tác dụng bổ các tạng mà không gây ra nê trệ.
Thục địa có vị ngọt tính ấm, quy kinh can, thận; tác dụng chính là quân dược, tư âm bổ thận, sinh huyết sinh tin
Sơn thù du có vị chua, sáp, tính ấm quy kinh can, thận; tác dụng ôn can trục phong, ích tinh sinh huyết, sáp tinh bí khí.
Sơn dược có vị ngọt tính bình quy kinh phế, tỳ, thận; giúp bổ hậu thiên để dưỡng tiên thiên. Hoài sơn kết hợp với Sơn thù giúp đồng bổ thận ích tinh, một ích tỳ khí, một dưỡng can huyết, hai vị đồng bổ can tỳ. Can tỳ đồng bổ giúp sinh khí huyết hoá thận tinh. Ba vị kết hợp gọi là “Tam bổ”, tuy nhiên Thục địa dùng lượng lớn nhất nên phương trọng ở bổ thận âm.
Trạch tả có vị ngọt, tính hàn, quy kinh thận, bàng quang có tác dụng chính giúp lợi thấp, thông nhĩ minh mục. Kết hợp Thục địa - bổ tả phối hợp giúp hư được bổ, tả được trọc và đồng thời làm giảm tính nê trệ của Thục địa.
Đan bì có vị ngọt, đắng, tính hơi hàn, quy kinh tâm, can, thận; tác dụng thanh tiết hư nhiệt, làm hạ tính ôn sáp của sơn thù du.
Phục linh tác dụng thẩm thấp nhiệt ở tỳ, thông thận giao tâm, hỗ trợ Sơn dược kiện tỳ. Ba vị được gọi là “Tam tả”
Tam bổ, Tam tả kết hợp, tương phản tương thành, bổ hư lại khứ tà, dĩ tả trợ bổ, trong bổ có tả giúp phương thuốc Lục vị địa hoàng hoàn tư bổ thân âm, điền tinh ích tủy.
2. Công dụng
Tư bổ phần âm của can, thận, trị chân âm suy kém, tinh khô, huyết kiệt, đau lưng, mỏi gối, hoa mắt, ù tai, chóng mặt, tiêu khát.
Lục vị địa hoàng hoàn là một trong những bài thuốc kinh điển được lưu truyền từ hàng ngàn năm trước, có tác dụng bổ thủy, bổ âm. Ngày nay, Lục vị địa hoàng hoàn vẫn còn được ứng dụng rộng rãi trong trị suy nhược thần kinh, tăng huyết áp, viêm đường tiết niệu mạn tính, lao phổi…
-------------
Nếu các bạn cần tư vấn hoặc gia giảm liều lượng, vui lòng liên hệ:
Trung tâm bào chế Bảo Đại Đường
Chuyên bốc thuốc theo đơn, bào chế dạng thuốc sắc, viên hoàn cứng, hoàn mềm, cao đặc,..
148 ngõ 91 Trần Quang Diệu, Đống Đa, Hà Nội
Hotline ĐT/Zalo: 084.22.11.348 - 084.23.11.348
Fanpage: Đông y Bảo Đại Đường
Bài đọc liên quan:
